Mikroplastikler, 5 mm’den küçük plastik parçacıklarıdır ve günümüzde yalnızca çevresel bir kirlilik değil, aynı zamanda insan maruziyeti açısından da araştırma konusu haline gelmiştir. İçme sularında, gıdalarda ve hatta anne sütünde mikroplastik varlığına dair bulgular giderek artmaktadır. (Schwabl etal., 2023; Li et al., 2024). Güncel tahminlere göre bir birey haftada ortalama 5 gram mikroplastik
tüketmektedir (WWF, 2019).
Mikroplastiklerin Biyolojik Etkileşimleri
Çeşitli çalışmalar, mikroplastiklerin gastrointestinal sistemden geçerken bağırsak mukozası ile etkileşime girebildiğini göstermektedir. Deneysel bulgular, mikroplastiklerin iltihaplanma, oksidatif stres ve hormonal sistem üzerinde etkiler oluşturabileceğini öne sürmektedir.
(Yong et al., 2020).
Ayrıca son yıllarda yapılan araştırmalar, mikroplastik parçacıklarının kan dolaşımında saptandığını bildirmiştir (Leslie et al., 2022).
Literatürde Tartışılan Potansiyel Sonuçlar
- Bağırsak mikrobiyotasında değişiklikler
- Bağışıklık sistemi ile ilişkili yanıtların etkilenmesi
- Endokrin sistem üzerinde olası etkileşimler
- Hücresel stres mekanizmalarının tetiklenmesi
Bu bulgular halen tartışılmakta olup, mikroplastiklerin uzun vadeli biyolojik etkileri konusunda daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
2025 yılında yayınlanan bir çalışmada, belirli probiyotik türlerinin (örneğin Lacticaseibacillus paracasei ve Lactobacillus plantarum) bağırsak modellerinde mikroplastik parçacıklarıyla etkileşime girebildiği ve bazı parametrelerde farklılık oluşturabildiği rapor edilmiştir. (Zhang et al., 2025).
Ayrıca literatürde Lactobacillus türlerinin ağır metaller ve endokrin bozucularla etkileşim gösterebildiği yönünde bulgular yer almaktadır. (Sharma et al., 2021). Bu çalışmalar, probiyotiklerin yalnızca beslenme değil, aynı zamanda çevresel kirleticiler bağlamında da araştırılmaya devam edildiğini ortaya koymaktadır.
Humik maddeler, uzun yıllar beklemiş organik toprak maddelerinden elde edilen doğal komplekslerin genel adıdır. Özellikle humik maddelerin maddenin molekülleri; fulvik ve humik asitlerin bağlayıcı özellikleri uzun süredir literatürde incelenmektedir (Stevenson, 1994). Güncel çalışmalarda, humik maddelerin toksik moleküller ve ağır metaller ile etkileşime girebildiği bildirilmiştir (Kumar et al., 2023).
Humik Maddeler ve Mikroplastikler
Mikroplastiklerle doğrudan ilişkisi konusunda araştırmalar henüz sınırlı olmakla birlikte, bilimsel çevrelerde humik maddelerin bu alanda da potansiyel bir araştırma konusu olabileceği tartışılmaktadır. Çünkü humik maddenin kimyasal yapısı, farklı organik ve inorganik moleküllerle bağ oluşturma kapasitesine sahiptir. Bu nedenle, araştırmacılar humik maddenin mikroplastik parçacıklarıyla etkileşime girerek bağırsak veya çevresel ortamlardaki davranışlarını değiştirebileceğini hipotez olarak gündeme getirmektedir.
Humik maddeler, toprak organik maddesinin önemli bileşenleri olup “humik asit” ve “fulvik asit” fraksiyonları şeklinde tanımlanmaktadır (Stevenson, 1994). Yapısal olarak yüksek molekül ağırlıklı polielektrolitler olan humik asitler, yüzeysel ve barsak ortamında mukozal tabaka ile etkileşerek fiziksel bir bariyer fonksiyonu gösterebildiği yönünde deneysel bulgular mevcuttur (Van Rensburg, 2015). Bu özellik, çeşitli ağır metallerin ve toksik bileşiklerin bağlanarak gastrointestinal sistemden dışkı yoluyla uzaklaştırılmasına katkı sağlayabileceğini göstermektedir (Kühnert et al., 2019).
Fulvik asit ise daha düşük molekül ağırlığı ve yüksek çözünürlüğü sayesinde farklı biyomoleküller ile kompleks oluşturabilmektedir. Literatürde, fulvik asidin mineral ve besin elementlerinin biyoyararlanımını artırıcı etki gösterebildiği ve hücresel düzeyde membran geçirgenliğini kolaylaştırabildiği rapor edilmiştir (Schepetkin et al., 2002; Joshi et al., 2019).
Bu nedenle humik ve fulvik asitler, doğrudan tedavi edici ajanlar olarak değil; biyolojik süreçlerle etkileşen doğal organik kompleksler olarak değerlendirilmekte, özellikle toksikoloji ve besin biyoyararlanımı çalışmalarında araştırma konusu olmaya devam etmektedir.
Mikroplastiklerden tamamen kaçınmak günümüzde mümkün görünmemektedir. Ancak bireysel maruziyetin azaltılması konusunda çeşitli öneriler literatürde yer almaktadır:
- Yiyeceklerin plastik kaplarda saklanmaması
- Plastik kaplarda ısıtma işlemlerinin sınırlanması
- Tek kullanımlık plastiklerin kullanımının azaltılması
Mikroplastikler, yalnızca çevre bilimlerinde değil, aynı zamanda tıp, toksikoloji ve beslenme bilimlerinde de giderek daha fazla incelenmektedir. 2025 itibarıyla literatür, mikroplastiklerin insan sağlığı üzerindeki potansiyel etkilerine dair önemli bulgular ortaya koymuştur. Ancak mevcut veriler henüz kesin sonuçlara ulaşmak için yetersizdir.
Humik asit ise, çevresel kirleticiler ve toksinlerle olan etkileşim kapasitesi sayesinde mikroplastikler bağlamında araştırılması gereken bir aday molekül olarak öne çıkmaktadır. Önümüzdeki yıllarda bu alanda yapılacak laboratuvar ve klinik çalışmalar, humik asidin mikroplastiklerle olası ilişkisini daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır.
Kaynakça
- Leslie HA, et (2022). Discovery and quantification of plastic particle pollution in human blood. Environ Int.
- Li J, et (2024). Occurrence of microplastics in foodstuffs and their potential health impacts. Sci Total Environ.
- Schwabl P, et (2023). Human exposure to microplastics via food consumption. Nature Food.
- Stevenson (1994). Humus Chemistry: Genesis, Composition, Reactions.
- Yong CQY, et (2020). Toxicity of microplastics and nanoplastics in mammalian systems. Frontiers in Toxicology.
- Zhang Y, et al. (2025). Probiotic-mediated interactions with microplastics in intestinal models. Gut
- Kumar A, et (2023). Fulvic and humic substances in detoxification of environmental pollutants. J Environ Sci.
- Sharma S, et (2021). Probiotic interactions with heavy metals and endocrine disruptors. Critical Reviews in Food Science and Nutrition.
- Stevenson, J. (1994). Humus Chemistry: Genesis, Composition, Reactions. John Wiley & Sons.
- Van Rensburg, E.J. (2015). The Antiinflammatory Properties of Humic Substances: A Mini Review. Phytotherapy Research, 29(6), 791-795.
- Kühnert, , et al. (2019). Humic substances as natural detoxifying agents in metal exposure. Environmental Science and Pollution Research, 26, 33164–33175.
- Schepetkin, A., et al. (2002). Medical drugs from humus matter: Focus on mumie. Alternative Medicine Review, 7(1), 29–47.
- Joshi, , et al. (2019). Fulvic acid: A natural compound with potential benefits for health and disease prevention. Journal of Food Biochemistry, 43(12), e13083.
